Życie codzienne mieszkańców miast toczy się w lokalnych przestrzeniach publicznych. Realizowane przez Biuro Rozwoju Gdańska od 2016 roku studium Gdańskie Przestrzenie Lokalne wpływa na poprawę ich estetyki i funkcjonalności. Właśnie zakończył się trzeci etap prac. Katalog Kart GPL zawiera wytyczne urbanistyczne oraz propozycje zagospodarowania przestrzeni lokalnych we wszystkich gdańskich dzielnicach. Z kart mogą korzystać m.in. jednostki miejskie czy spółdzielnie mieszkaniowe, ale również mieszkańcy.
Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej. Kiedyś jednak z domu trzeba wyjść: do pracy, szkoły, sklepu, parku, biblioteki… Lokalne przestrzenie publiczne to miejsca najważniejsze, zaraz po czterech ścianach własnego domu. W przestrzeniach tych mieszkańcy robią zakupy, spacerują, przemieszczają się realizując swoje codzienne obowiązki – idąc do szkoły, na przystanek, do lekarza; korzystają z nich codziennie. Wyzwaniem dla instytucji odpowiedzialnych za przestrzeń publiczną w miastach jest stworzenie takich warunków do jej rozwoju, by mieszkańcy czuli się w niej jak w domu – komfortowo i bezpiecznie; by chętnie spędzali czas w otoczeniu sobie najbliższym.
Głównymi użytkownikami przestrzeni lokalnych są piesi, a skoro pieszym bywa każdy, z przestrzeni tych korzysta 100% mieszkańców. Dlatego właśnie w Gdańsku tak wielką wagę przykłada się do ich jak najlepszego zagospodarowania. Ławki, zieleń, miejsca zachęcające do zatrzymania sprawiają, że dana przestrzeń jest skrojona na ludzką miarę i sprzyja spotkaniom oraz integracji. W Gdańsku wciąż wiele miejsc czeka na takie właśnie zagospodarowanie. Dlatego powstało studium Gdańskie Przestrzenie Lokalne.
Przestrzeń lokalna – co to jest?
Wielofunkcyjna i różnorodna przestrzeń publiczna powszechnie dostępna dla lokalnej społeczności, budująca lokalną wspólnotę i tożsamość – to przestrzeń lokalna. Miejsca te zapewniają podstawową obsługę lokalnej społeczności, m. in. w zakresie handlu, są zazwyczaj także ściśle powiązane z lokalizacją przystanków komunikacji miejskiej. Aby tętniły życiem spełnionych musi być jednak kilka warunków; przestrzeń powinna być czytelnie powiązana z otoczeniem, oferować coś atrakcyjnego dla wszystkich grup wiekowych i społecznych, priorytetowo traktować pieszych.
GPL – zaglądamy do środka
Studium Gdańskie Przestrzenie Lokalne jest jednym z elementów realizacji Strategii Rozwoju Gdańska 2030 Plus, w tym Programu Operacyjnego Przestrzeń Publiczna. Wpisuje się także w działania zmierzające do tworzenia w Gdańsku miasta 15-minutowego. Studium zawiera Katalog Kart GPL, który wskazuje lokalizacje przestrzeni lokalnych we wszystkich dzielnicach, określa również wytyczne dla ich najlepszego zagospodarowania. Elementem opracowania są także zalecenia dotyczące zmian obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego oraz ogólne wytyczne do projektów, które są materiałem wyjściowym dla jednostek miejskich zarządzających procesem inwestycyjnym. GPL ułatwia również koordynację działań wszystkich wydziałów i jednostek miejskich, które mają wpływ na przestrzenie publiczne w mieście, zarówno w aspekcie społecznym jak i ekonomicznym.
Katalog Kart GPL to zbiór 111 przestrzeni lokalnych znajdujących się wśród istniejącej zabudowy. Liczba lokalizacji w poszczególnych dzielnicach jest różna, co wynika z intensywności oraz rodzaju zagospodarowania różnych części miasta. Każda Karta GPL zawiera stronę tytułową z opisem lokalizacji, stronę z potencjałami rozwoju oraz wytyczne dotyczące zagospodarowana.
Karta GPL – krok po kroku
Pierwszy etap prac nad dokumentem związany był z realizacją Gminnego Programu Rewitalizacji, koordynowanego przez Biuro Rozwoju Gdańska. W związku z tym prace ograniczono do terenów objętych rewitalizacją (Biskupia Górka i Stary Chełm, Orunia, Dolne Miasto i Plac Wałowy ze Starym Przedmieściem oraz Nowy Port z Twierdzą Wisłoujście). Wytyczne projektowe dla poszczególnych terenów zostały wskazane w Gminnym Programie Rewitalizacji.
W kolejnym etapie skupiono się na obszarach zdegradowanych, wymagających pilnej interwencji i przekształceń poprawiających jakość życia lokalnych społeczności. Były to: Stogi Mieszkaniowe, Przeróbka Mieszkaniowa, Angielska Grobla oraz Brzeźno – osada rybacka. Pozostałe przestrzenie lokalne były opracowywane w etapie trzecim.
Na początku prac nad studium Gdańskie Przestrzenie Lokalne (w roku 2016 oraz 2017) Biuro Rozwoju Gdańska zaprosiło mieszkańców do wypełnienia ankiety online. Mogli oni wskazać na mapie m.in. gdzie robią podstawowe zakupy, spędzają czas na świeżym powietrzu, ale także zaznaczyć bariery dla ruchu pieszego. Ankiety wypełniło blisko 2 tys. mieszkańców. Ich wyniki dały projektantom istotne wskazówki dotyczące wykreowania nowych lub wzmocnienia istniejących przestrzeni lokalnych oraz terenów rekreacyjnych.
Opracowywanie ostatecznych wytycznych dla poszczególnych lokalizacji poprzedzone było wizją w terenie, analizą urbanistyczną (składającą się m.in. z analizy istniejącego ruchu pieszego) oraz diagnozą. Podczas prac projektanci szczególną uwagę zwracali na możliwość bezkolizyjnego i bezpiecznego dojścia pieszego do ważnych miejsc czy przestrzeni rekreacyjnych. Wstępne propozycje wytycznych dla każdej lokalizacji konsultowane były z radami dzielnic oraz organizacjami pozarządowymi działającymi na danym terenie. Dialog ten pozwolił wypracować najdogodniejsze dla mieszkańców rozwiązania.
GPL w działaniu
Studium GPL wskazując sieć przestrzeni lokalnych w mieście oraz proponując formę ich zagospodarowania wspiera mieszkańców oraz poszczególne rady dzielnic w działaniach zmierzających do poprawy jakości przestrzeni publicznych. Karty GPL są punktem wyjścia dla składających wnioski do Budżetu Obywatelskiego, Zielonego Budżetu oraz dla planujących inwestycje, m.in. jednostek miejskich czy spółdzielni mieszkaniowych. Spójne wytyczne zapobiegają chaotycznemu i przypadkowemu zagospodarowaniu przestrzeni; pozwalają na zachowanie najważniejszych powiązań przestrzennych i kompozycyjnych.
Zgodnie z zapisami GPL została częściowo zrealizowana przestrzeń lokalna w rejonie ulic Radarowej i Radiowej. Na bazie wytycznych GPL zostało również wykonanych szereg projektów zagospodarowania przestrzeni m.in. Nabrzeża Szyprów na Przeróbce, przestrzeni przy ul. Krasickiego w Brzeźnie, placu Nadwodnego w Nowym Porcie, Rynku Oruńskiego czy parku przy ul. Piecewskiej. Opracowywana jest również koncepcja dla zieleńca przy ul. Gdańskiego Kolejarza na Rudnikach.
Katalog kart tworzących GPL to zbiór otwarty, który będzie sukcesywnie uzupełniany.